පොලිසිය සිවිල් ඇදුමින් ආවොත් බය නැතුව මේ දේ කරන්න

සිවිල් ඇඳුමින් සැරසුණු පොලිසිය, මහජනතාව සහ නීතිය ගැන මහජනතාව දැනගත යුතු දේ👮🚨

ඔබගේ නිවස, වාහනය සහ ඔබගේ අයිතිවාසිකම් 👮‍♂️👨‍👩‍👧‍👦⚖️

ශ්‍රී ලංකාව තුළ පොලිස් නිලධාරීන්ට නිල ඇඳුම නොමැතිව, එනම් සිවිල් ඇඳුමෙන් සැරසී සිටියදී පුද්ගලයෙකු සෝදිසි කිරීමට, අත්අඩංගුවට ගැනීමට, රථ වාහනයක් නැවැත්වීමට හෝ නිවසක් පරීක්ෂා කිරීමට හැකියාවක් තිබේද යන්න මහජනතාව අතර නිතර කතාබහට ලක්වන ප්‍රධාන ගැටලුවකි. 🤔 මෙම එක් එක් අවස්ථාව පිළිබඳව නීතිමය පැතිකඩ සහ සිවිල් පුරවැසියන් ලෙස අපට හිමි අයිතිවාසිකම් පිළිබඳව පැහැදිලි අවබෝධයක් තිබීම අතිශයින් වැදගත් වේ. 📜

මෙම ලිපියෙහි අරමුණ වන්නේ පොලිසියේ බලතල සහ පුරවැසි අයිතිවාසිකම් යන දෙපාර්ශ්වයම නීතියේ ආධිපත්‍යය යටතේ සවිස්තරාත්මකව පැහැදිලි කිරීමයි.

ශ්‍රී ලංකා පොලිසිය සතු බලතල  🚓 🚨 

ශ්‍රී ලංකාවේ පොලිස් නිලධාරීන්ගේ බලතල ප්‍රධාන වශයෙන් 1979 අංක 15 දරන අපරාධ නඩු විධාන සංග්‍රහය පනත, පොලිස් ආඥා පනත, මෝටර් රථ වාහන පනත සහ විෂ වර්ග, අබිං හා අන්තරාදායක ඖෂධ ද්‍රව්‍ය ආඥා පනත වැනි විශේෂිත නීති මගින් විධිවිධාන සලසා ඇත. 📖 පොලිස් නිලධාරියෙකුට නිල ඇඳුමෙන් හෝ සිවිල් ඇඳුමෙන් තම රාජකාරී ඉටුකිරීමට නීතියෙන් බාධාවක් නොමැත. විශේෂයෙන්ම, අපරාධ විමර්ශන දෙපාර්තමේන්තුව (CID) වැනි විශේෂ ඒකකවල නිලධාරීන් බොහෝ විට රාජකාරී කරන්නේ සිවිල් ඇඳුමෙනි. කෙසේ වෙතත්, මෙම බලතල කොන්දේසි විරහිත නොවන අතර, සෑම අවස්ථාවකදීම නිශ්චිත ක්‍රියාපටිපාටියක් අනුගමනය කළ යුතුය. ✅

1. සිවිල් ඇඳුමින් නිවාස සෝදිසි කිරීම 🏠🔎

පුද්ගලයෙකුගේ නිවස යනු ඔහුගේ පෞද්ගලිකත්වයේ කේන්ද්‍රස්ථානයයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 14(1)(h) ව්‍යවස්ථාව මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ පුරවැසියන්ට තම නිවසේ ඒකාන්ත භාවය (privacy of home) සඳහා ඇති අයිතිය පිළිගෙන ඇත. 🛡️ එබැවින්, නිවසක් සෝදිසි කිරීම ඉතා බරපතල කරුණක් වන අතර, එය සිදු කළ හැක්කේ දැඩි නීතිමය ප්‍රතිපාදන යටතේ පමණි.

සෝදිසි වරෙන්තුව (Search Warrant) 📜: 

සාමාන්‍ය නීතිය යටතේ, පොලිසියට නිවසක් සෝදිසි කිරීමට නම් අධිකරණයෙන් ලබාගත් සෝදිසි වරෙන්තුවක් තිබීම අනිවාර්ය වේ. සිවිල් ඇඳුමින් සැරසී පැමිණෙන පොලිස් නිලධාරීන් කණ්ඩායමක් ඔබගේ නිවස සෝදිසි කිරීමට පැමිණියහොත්, ඔවුන් සතු සෝදිසි වරෙන්තුව ඉදිරිපත් කරන ලෙස ඉල්ලා සිටීමට ඔබට පූර්ණ අයිතියක් ඇත. එම වරෙන්තුවේ වලංගුභාවය (දිනය, අධිකරණයේ මුද්‍රාව, සෝදිසි කිරීමට හේතුව) පරීක්ෂා කිරීමට ඔබට අවස්ථාව ඇත.

වරෙන්තුවක් නොමැතිව සෝදිසි කිරීම ⚠️:

 නීතිය යටතේ ඉතා සුවිශේෂී අවස්ථාවලදී වරෙන්තුවක් නොමැතිව නිවසක් සෝදිසි කිරීමට පොලිසියට බලය ලැබේ. උදාහරණයක් ලෙස, සංඥේය වරදක් (අත්අඩංගුවට ගත හැකි වරදක්) සිදුකර පලා යන සැකකරුවෙකු නිවසකට ඇතුළු වූ විට, ඔහුව අත්අඩංගුවට ගැනීම සඳහා එම නිවසට ඇතුළු වීමට පොලිසියට බලය ඇත.

සිවිල් ඇඳුමින් පැමිණි විට ඔබගේ අයිතිවාසිකම්:

   👉 අනන්‍යතාව තහවුරු කරගැනීම 🆔: 

පැමිණෙන සියලුම නිලධාරීන්ගේ නිල හැඳුනුම්පත් (Police ID) ඉල්ලා ඔවුන්ගේ අනන්‍යතාව තහවුරු කරගන්න.

   👉  සෝදිසියට හේතුව විමසීම ❓:

 වරෙන්තුවක් ඇත්නම් එය පරීක්ෂා කරන්න. වරෙන්තුවක් නොමැති නම්, කුමන නීතිමය ප්‍රතිපාදනයක් යටතේද නිවස සෝදිසි කරන්නේ දැයි පැහැදිලිව විමසන්න.

   👉 ස්වාධීන සාක්ෂිකරුවන් 🙋‍♂️🙋‍♀️: 

අපරාධ නඩු විධාන සංග්‍රහයට අනුව, සෝදිසියක් සිදු කරන විට එම ප්‍රදේශයේ ග්‍රාම නිලධාරී හෝ විශ්වාසවන්ත අසල්වැසියන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි සඳහා කැඳවිය යුතුය. මෙම අයිතිය ඉල්ලා සිටීමට ඔබට හැකිය.

   👉සෝදිසියට භාජනය වන දේ ලැයිස්තුගත කිරීම ✍️: 

සෝදිසියේදී පොලිස් භාරයට ගන්නා ඕනෑම භාණ්ඩයක් පිළිබඳව ලැයිස්තුවක් සකස් කර, එහි පිටපතක් ඔබට ලබා දෙන ලෙස ඉල්ලා සිටීමට ඔබට අයිතියක් ඇත.

2. සිවිල් ඇඳුමින් රථ වාහන නැවැත්වීම 🚗✋

මෝටර් රථ වාහන පනතට අනුව, පොලිස් නිලධාරියෙකුට රථ වාහනයක් නැවැත්වීමට සංඥා දීමට බලය ඇත. අපරාධයක් සම්බන්ධයෙන් හෝ වෙනත් නීත්‍යානුකූල විමර්ශනයක් සඳහා සිවිල් ඇඳුමින් සැරසුණු පොලිස් නිලධාරියෙකුට වුවද රථ වාහනයක් නැවැත්විය හැකිය. නමුත්, මෙහිදී රියදුරාගේ ආරක්ෂාව ප්‍රමුඛ වේ. 🛡️

රියදුරෙකු ලෙස ඔබ කළ යුත්තේ කුමක්ද?

   සිවිල් ඇඳුමින් සිටින අයෙකු සංඥා කළ විට, ක්ෂණිකව වාහනය නොනවත්වා, ආරක්ෂිත, ජනාකීර්ණ සහ ආලෝකය ඇති ස්ථානයක් බලා වාහනය නවත්වා 💡, දොරගුළු දමාගෙනම කවුළුව මඳක් පහත් කර සන්නිවේදනය කිරීම නුවණට හුරුය. පැමිණි පුද්ගලයාගේ නිල හැඳුනුම්පත පෙන්වන ලෙස ඉල්ලා සිටීමට ඔබට පූර්ණ අයිතියක් ඇත. අනන්‍යතාව තහවුරු කිරීමෙන් අනතුරුව, ඔහුගේ නීත්‍යානුකූල ඉල්ලීම්වලට (උදා: රියදුරු බලපත්‍රය පෙන්වීම) සහය වන්න. 👍

3. සිවිල් ඇඳුමින් පුද්ගලයෙකු සෝදිසි කිරීම සහ අත්අඩංගුවට ගැනීම 🚶‍♂️⛓️

පොලිස් නිලධාරියෙකුට සිවිල් ඇඳුමෙන් වුවද පුද්ගලයෙකු නැවැත්වීමට, ප්‍රශ්න කිරීමට, සෝදිසි කිරීමට සහ නීතියෙන් අවසර ලත් අවස්ථාවකදී අත්අඩංගුවට ගැනීමට බලය ඇත.

පුද්ගලයෙකු ලෙස ඔබගේ අයිතිවාසිකම්:

   👉 අනන්‍යතාව විමසීමේ අයිතිය 🆔: 

ඔබට මුහුණ දෙන පුද්ගලයාගේ නිල හැඳුනුම්පත පෙන්වන ලෙස ගෞරවයෙන් ඉල්ලා සිටින්න.

   👉 අත්අඩංගුවට ගැනීමට හේතුව දැනගැනීමේ අයිතිය ❓: 

ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 13(1) ව්‍යවස්ථාවට අනුව, ඔබව අත්අඩංගුවට ගන්නේ කුමන චෝදනාවක් මතදැයි පැහැදිලිව විමසීමට ඔබට අයිතියක් ඇත.

    👉නීතිඥ සහාය 👨‍⚖️: 

අත්අඩංගුවට ගත් මොහොතේ පටන් නීතිඥයෙකුගේ සහාය ලබා ගැනීමටත්, ඔබ සිටින ස්ථානය පවුලේ අයට දැනුම් දීමටත් 📞 ඔබට අයිතිය ඇත.

    👉ගෞරවාන්විතව සැලකීම 🙏: 

ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 11 වන ව්‍යවස්ථාව මගින් වධහිංසාවට හෝ කෲර සැලකීමට ලක් නොවී සිටීමේ අයිතිය තහවුරු කර ඇත.

පුරවැසියෙකු ලෙස ඔබගේ පොදු වගකීම 🤝

ඔබගේ අයිතිවාසිකම් ඉල්ලා සිටින අතරම, නීතියට ගරු කරන පුරවැසියෙකු ලෙස ඔබද වගකීමෙන් කටයුතු කළ යුතුය. ✅ සිවිල් ඇඳුමින් සිටින පුද්ගලයෙකු තම නිල හැඳුනුම්පත පෙන්වා, තමන් පොලිස් නිලධාරියෙකු බව තහවුරු කර, නීත්‍යානුකූල ඉල්ලීමක් කරන්නේ නම්, එයට සහයෝගය දැක්වීම ඔබගේ යුතුකමකි.

 නිලධාරියාගේ රාජකාරියට බාධා කිරීම දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදකි. ⚖️ එබැවින්, බිය නොවී, නමුත් කල්පනාකාරීව සහ ගෞරවාන්විතව තමන්ට හිමි අයිතිවාසිකම් ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් නීත්‍යානුකූල ඉල්ලීම්වලට සහයෝගය දෙන්න.

අවසාන වශයෙන් ඔබ මතක තබා ගතයුතු වන්නේ 👇

පොලිස් නිලධාරියෙකුට සිවිල් ඇඳුමෙන් රාජකාරී කිරීමට, නිවාස පරීක්ෂා කිරීමට, රථ වාහන නැවැත්වීමට සහ පුද්ගලයන් අත්අඩංගුවට ගැනීමට නීතියෙන් බලය ලබා දී ඇත. නමුත් එම සෑම බලයක්ම නීතියේ සීමාවන්ට සහ නිශ්චිත ක්‍රියාපටිපාටිවලට යටත් වේ. 🎯 පුරවැසියෙකු ලෙස, මෙම සෑම අවස්ථාවකදීම ඔබට මුහුණ දෙන නිලධාරියාගේ අනන්‍යතාව තහවුරු කර ගැනීමට නිල හැඳුනුම්පත ඉල්ලා සිටීමට පූර්ණ අයිතියක් ඇත. ✅ එමෙන්ම, අදාළ ක්‍රියාවට හේතුව දැනගැනීම, සාක්ෂිකරුවන් ඉල්ලා සිටීම සහ නීතිඥ සහාය ලබාගැනීමද ඔබගේ මූලික අයිතිවාසිකම් වේ. නීතිය පිළිබඳ මෙම දැනුවත්භාවය, පොලිසිය සහ මහජනතාව අතර විශ්වාසය ගොඩනැගීමටත්, දෙපාර්ශ්වයේම අයිතිවාසිකම් සුරැකීමටත් මනා පිටුබලයක් වනු ඇත. 🇱🇰

සැකසුම: නීතිඥ නාලින්ද දිසානායක (උපුටා ගැනිමකි)

#LawAndOrder #JusticeLK #Empowerment #BeInformed #legaladvicesl #නීතිය #srilankalaw #KnowYourRights #yourrightssl #legaladvicelk #traficlaw #police #SriLankaPolice